سیاهی کف قابلمهها فقط نشانه‌ی کثیفی نیست؛ بلکه هشداری است از سوخت ناقص گاز در اجاق. وقتی شعله درست نمی‌سوزد، ذرات ریز کربن تولید و روی ظروف ته‌نشین می‌شوند. این موضوع هم باعث سیاهی آشپزخانه میشود و هم می‌تواند میزان مونوکسید کربن را به حد خطرناکی برساند.
اکنون که به اهمیت این موضوع پی بردید کافیست در ادامه متن همراه ما باشید تا دلایل و راهکارهای جلوگیری از دوده زدن اجاق گاز را برای شما شرح دهیم.
دودهی سیاه در اصل حاصل سوخت ناقص گاز است. زمانی که شعله اجاق به‌جای آبی بودن، زرد یا ناپایدار شود، نشانه‌ی کمبود اکسیژن است و بخشی از گاز به‌صورت کربن نسوخته روی قابلمه ته‌نشین میشود. این پدیده تنها ظاهری ناخوشایند ایجاد نمی‌کند، بلکه با افزایش مونوکسید کربن در آشپزخانه، خطر مسمومیت را بالا می‌برد. به همین دلیل، برطرف کردن دوده فقط برای تمیزی نیست، بلکه اقدامی ضروری برای ایمنی و سلامت خانواده محسوب میشود.
در ادامه، دلایل اصلی این اتفاق را به‌صورت دقیق بررسی می‌کنیم تا بدانید چرا شعله‌ی گاز به‌جای حرارت تمیز، دوده تولید میکند.
دودهی سیاه روی ظروف معمولاً نتیجه‌ی تنظیم اشتباه ترکیب هوا و گاز در مشعل است. شعله‌ای که باید آبی و آرام بسوزد، وقتی زرد یا نارنجی میشود، یعنی گاز به اندازه‌ی کافی با هوا ترکیب نشده است. این مشکل می‌تواند از بسته بودن یا آلودگی دریچه‌ی هوا، یا حتی ناسازگاری اندازه‌ی سوزن ژیگلور در اجاق‌هایی که از گاز شهری به LPG تغییر داده شده‌اند، ناشی شود. در اجاق‌های مدرن با مشعل‌های آب‌بندی‌شده، انجام تنظیمات دستی خطرناک است و باید تنظیم دقیق توسط تعمیرکار متخصص انجام گیرد.
بالا بردن شعله برای سریع‌تر پختن غذا اشتباهی رایج است که اغلب به دودهزدن قابلمه منجر میشود. وقتی شعله مستقیم به کف ظرف می‌خورد، حرارت زیاد مانع از ترکیب کامل گاز و اکسیژن میشود و گاز نسوخته به دوده تبدیل میشود. با کاهش ارتفاع شعله و جلوگیری از تماس آن با ظرف، هم دوده کمتر میشود، هم مصرف انرژی و استهلاک ظروف پایین میآید.
وقتی منافذ مشعل با چربی و باقی‌مانده غذا مسدود شود، شعله ناقص می‌سوزد و دوده تولید میکند. این آلودگی‌ها مسیر گاز را محدود کرده و باعث می‌شوند شعله در بخش‌هایی زرد یا نارنجی شود. برای برطرف کردن آن، کافی است بعد از خاموش شدن اجاق، مشعلها را جدا کنید، سوراخ‌ها را با سوزن نازکی تمیز کرده و سپس آن‌ها را بشویید و خشک کنید. با همین کار ساده می‌توانید از دوده جلوگیری کرده و عملکرد اجاق را بهتر کنید.
شعله‌پخش‌کن‌های معمول بازار صفحات فلزی نازکی هستند که روی مشعل قرار می‌گیرند و مانع تماس مستقیم شعله با کف قابلمه می‌شوند. این صفحات حرارت را در سطح وسیع‌تری پخش کرده، دمای موضعی را کاهش می‌دهند و به احتراق کامل‌تر گاز کمک میکنند. نتیجه‌ی آن؟ تا ۹۰ درصد کاهش دوده. این شعلهپخشکنها در اندازه‌های مختلف موجودند و برای پخت‌وپز طولانی یا قابلمه‌های بزرگ بسیار مناسب هستند. تنها نکته این است که ممکن است زمان پخت کمی افزایش یابد، اما در عوض ظروف تمیزتر می‌مانند و ایمنی آشپزخانه نیز بالاتر می‌رود.
دوده روی قابلمهها و تابه‌ها علاوه بر ظاهر نامرتب، اگر روی هم جمع شود، پاک کردنش دشوار میشود. روش جوشاندن قابلمه با آب و چند قطره مایع ظرفشویی یکی از رایج‌ترین راه‌هاست: قابلمه را در آب جوش قرار دهید و ۱۵ تا ۲۰ دقیقه صبر کنید تا بخار و حرارت دوده را نرم کند و راحت‌تر پاک شود.
اما برای دودههای سرسخت‌تر، سه روش مؤثر دیگر وجود دارد:
مقداری سرکه سفید و آب را به نسبت مساوی داخل قابلمه بریزید و روی اجاق به جوش بیاورید. سپس اجازه دهید کمی خنک شود و روی سطح دوده، جوش شیرین بپاشید. واکنش سرکه و جوش شیرین دوده‌ها را نرم کرده و با یک اسفنج نرم میتوان به آسانی آن‌ها را پاک کرد.
با ترکیب پودر جوش شیرین و کمی آب خمیری بسازید و روی سطح دودهگرفته بمالید. پس از ۱۰ تا ۲۰ دقیقه، با اسفنج یا برس نرم دوده‌ها به راحتی جدا می‌شوند. این روش برای قابلمه‌های استیل و رنگی بسیار مناسب است.
برای ظروف حساس مانند چدن یا تفلون، سطح دوده را با روغن گیاهی بپوشانید و با دستمال یا پارچه روغن‌آغشته پاک کنید. روغن به ذرات دوده می‌چسبد و جدا کردن آن‌ها را آسان‌تر میکند.
یک قابلمه بزرگ را با آب و چند قطره مایع ظرفشویی پر کنید، به جوش بیاورید و قابلمه دودهگرفته را داخل آن قرار دهید. پس از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، بخار و حرارت دوده‌ها را نرم میکند و با یک اسفنج تمیز می‌شوند. این روش برای تمیز کردن سریع و ایمن قابلمه‌های استیل و رنگی عالی است.
دودهی سیاه در اصل حاصل سوخت ناقص گاز است. زمانی که شعله اجاق به‌جای آبی بودن، زرد یا ناپایدار شود، نشانه‌ی کمبود اکسیژن است و بخشی از گاز به‌صورت کربن نسوخته روی قابلمه ته‌نشین میشود. این پدیده تنها ظاهری ناخوشایند ایجاد نمی‌کند، بلکه با افزایش مونوکسید کربن در آشپزخانه، خطر مسمومیت را بالا می‌برد. به همین دلیل، برطرف کردن دوده فقط برای تمیزی نیست، بلکه اقدامی ضروری برای ایمنی و سلامت خانواده محسوب میشود.
دوده معمولاً نتیجه سوخت ناقص گاز است. وقتی شعله گاز به جای آبی بودن زرد یا نارنجی میشود، یعنی گاز به اندازه کافی با اکسیژن ترکیب نشده و بخشی از آن به‌صورت کربن نسوخته روی ظروف ته‌نشین میشود.
شعله زرد نشان‌دهنده‌ی کمبود اکسیژن است که باعث سوخت ناقص گاز میشود. این مشکل می‌تواند به دلیل بسته بودن دریچه‌ی هوا یا آلودگی در مشعلها باشد.
با تنظیم صحیح سوزن گاز و هوا، جلوگیری از شعله بلند و تمیز کردن منظم مشعلها میتوان از دوده زدن اجاق گاز جلوگیری کرد. همچنین استفاده از شعلهپخشکنها می‌تواند کمک کند.
اگر شعله به‌طور مداوم زرد می‌سوزد یا بوی گاز حس می‌کنید، بهتر است به تعمیرکار تماس بگیرید، زیرا این مشکل ممکن است نیاز به تنظیمات دقیق داشته باشد.
چهار روش مؤثر برای تمیز کردن ظروف دودهگرفته شامل جوشاندن با سرکه و جوششیرین، خمیر جوششیرین و آب، استفاده از روغن گیاهی، و جوشاندن با مایع ظرفشویی هستند.
زمانی که شعله بیش از حد بلند باشد، حرارت زیاد مانع ترکیب کامل گاز و اکسیژن میشود، که در نتیجه گاز نسوخته به دوده تبدیل میشود.
بله، شعلهپخشکنها با پخش یکنواخت حرارت از دودهزدن ظروف جلوگیری میکنند و میتوانند تا 90 درصد دوده را کاهش دهند.
وقتی منافذ مشعل با چربی و باقی‌مانده غذا مسدود میشود، شعله به درستی نمی‌سوزد و دوده تولید میشود. تمیز کردن مشعلها می‌تواند از این مشکل جلوگیری کند.
برای جلوگیری از انسداد، مشعلها باید به‌طور منظم تمیز شوند. برای این کار، مشعلها باید جدا شده و سوراخ‌ها با سوزن تمیز شوند.
بله، استفاده از شعلهپخشکنها ممکن است زمان پخت را کمی افزایش دهد، اما در عوض ظروف تمیزتر می‌مانند و ایمنی آشپزخانه بالاتر می‌رود.
چه زمانی باید تعمیرکار اجاق گاز را خبر کنید؟
اگر با وجود تنظیمات ساده، شعله همچنان زرد می‌سوزد، بوی گاز حس می‌کنید یا مشکل ادامه دارد، فوراً دست نگه دارید و با متخصص تماس بگیرید. تعمیرکاران حرفه‌ای با تجربه و ابزار دقیق میتوانند مشکل را به‌طور ریشه‌ای برطرف کنند و از خطرات احتمالی جلوگیری کنند.
